Rejs Kuby "Szlakiem Kolumba"
W 50 rocznicę urodzin Trójki i 520 rocznicę wypraw Kolumba „Rejs Kuby Szlakiem Kolumba” Lizbona – Vilamoura / Sagres/ Palos de la Frontera – Las Palmas – Małe Antyle
Założona około 1416 roku Szkoła Morska Henryka Żeglarza, w Sagres, to pierwsza tego typu placówka na świecie. Pobliski Przylądek św. Wincentego był wówczas uważany za koniec znanego Europejczykom świata. Przylądek Cabo de São Vicente (nazwa portugalska) – to najbardziej na południowy zachód wysunięta część Europy. Leży w prowincji Algarve w Portugalii 6 km od wsi Sagres. Stoi na nim latarnia morska, w pobliżu znajdują się twierdze Beliche i Sagres. W średniowieczu miejsce to uznawano za koniec znanego świata. Nazwa przylądka wywodzi się od św. Wincentego z Saragossy. W czasach przedchrześcijańskich, był to teren Imperium Rzymskiego, a półwysep nazywano Świętym Przylądkiem (Promontorium Sacrum) dla uczczenia ostatniego miejsca, skąd widać zachodzące słońce. Żeglarze nazywają go także: „Przylądkiem Ciepłych Gaci” bo tutaj – płynąc z Europy przechodzi się ze strefy zimna do ciepła.
520 lat później: od Szkoły Morskiej w Sagres przez Las Palmas – na Małe Antyle.
Krzysztof Kolumb (1451-1506) znany jest przede wszystkim jako świetny żeglarz i wielki odkrywca. W czasie swoich pierwszych dwóch wypraw (1492-1493) po wypłynięciu w sierpniu 1492 roku z portu Palos de la Frontera (obecnie na granicy hiszpańskiej Andaluzji i Portugalii), odkrył i opłynął Wyspy Karaibskie. Podczas trzeciej i czwartej (1498 – 1502) dotarł do wybrzeży Ameryki Południowej i Środkowej.
W okresie odrodzenia istniało coraz większe zapotrzebowanie na egzotyczne towary pozyskiwane z krajów pozaeuropejskich. Szczególnie cenne były egzotyczne przyprawy korzenne, takie jak pieprz. Przyprawy były coraz droższe ze względu na wielkie ryzyko podróży na niebezpiecznych drogach lądowych i wysokie cło nakładane po klęsce Bizancjum przez Imperium Osmańskie. Dlatego aktywnie szukano nowych szlaków morskich. Trudny i długi szlak z Europy do Indii – wokoło Afryki przez Przylądek Dobrej Nadziei, nie był jeszcze znany. (Został odkryty dopiero przez Bartolomeo Diaza w 1488 roku). W końcu XV wieku państwa Półwyspu Iberyjskiego: Portugalia i Kastylia (dopiero od 1516 roku nazywana Hiszpanią) zakończyły rekonkwistę odbijając ostatnia twierdzę muzułmańską – Grenadę. Wtedy panujące dwory Portugalii i Kastylii zdecydowały o powiększeniu wpływów na nowe obszary poza Europą. Rozpoczęło się aktywne poszukiwanie nowych szlaków i terytoriów.
Właśnie wtedy – Krzysztof Kolumb, wg większości zachowanych źródeł – pochodzący z włoskiego portu Genua – przebywał jako agent bankowy – na dworze portugalskim. Jako przedstawiciel banku handlowego odbywał wiele podróży i był przekonany o dużej handlowej wartości nowego, ale czekającego na wytyczenie – szlaku morskiego – do Indii. Źródłem inspiracji dla idei wyprawy Kolumba były ówczesne prace „Imago Mundi” Pierre’a d’Ailly oraz mapa zachodniej drogi do Indii opracowana przez Paola dal Pozzo Toscanellego dla króla Portugalii Alfonsa V.
W tych czasach Portugalia, pod panowaniem infanta Henryka Żeglarza – zaczęła coraz bardziej stawiać na rozwój w oparciu transport morski. Wtedy rozpoczęto budowanie imperium kolonialnego utworzono – pierwszą w Europie – szkołę morską w Sagres. Inspirowany ideami „Szkoły Morskiej Henryka Żeglarza” – Krzysztof Kolumb dążył do odkrycia i wytyczenia z wykorzystaniem znanych już ówczesnym prądów morskich i wietrznych – nowej drogi„Szlaku Zachodniego” do Indii – zamiast uciążliwej – drogi na wschód, dookoła Afryki. Jednak błędem Kolumba było przyjęcie do obliczeń niewłaściwej wartości dla wielkości Ziemi i dla długości równika. Posługując się ówczesną wiedzą sądził, że Indie leżą zdecydowanie bliżej Portugalii, nie więcej niż kilka tygodni żeglugi ówczesnymi (wolnymi) statkami żaglowymi. Jednocześnie Kolumb posiadł rzadką wtedy wiedzę o panujących na oceanie prądach wodnych i wiatrach. Korzystał i zbierał relacje od portugalskich rybaków, którzy czasami odbywali długie rejsy nawet w okolice Nowej Funlandii. Takie informacje były zapisywane na polecenie – infanta Henryka Żeglarza właśnie w Szkole Morskiej w Segres.
Pomimo dokładnych planów – Kolumb nie przekonał do planowanej wyprawy – władców Portugalii. Król Jan II nie wyraził zainteresowania projektem Kolumba jako zbyt niepewnym. Wtedy swoje plany Kolumb przedstawił władcom Kastylii (Hiszpanii). W 1492 roku, po przeniesieniu się Krzysztofa Kolumba do Kastylii, królowa Izabela zgodziła się pokryć część kosztów wyprawy. Zapłatą dla Krzysztofa Kolumba miał być tytuł wicekróla nowo odkrytych ziem i jedna dziesiąta zysku.
Pierwsza wyprawa Krzysztofa Kolumba wyruszyła z atlantyckiego portu Palos de la Frontera (pół dnia żeglugi od Vilamoura) – w dniu 3 sierpnia 1492 roku. Wyprawa oparta była na 3 statkach: karawelach Pinta oraz Nina oraz karaki Santa Maria, która została statkiem dowodzącym. Razem w pierwszej wyprawie Kolumba wzięło udział 90 marynarzy. Po krótkim postoju na Wyspach Kanaryjskich wyprawa Krzysztofa Kolumba dotarła – 12 października 1492 do wybrzeży Wysp Bahama. Następnie żeglarze dotarli do Kuby i Haiti, która nazwali Hispaniolą. Po utracie statków Santa Marii i Pinty, Kolumb pozostawił kilkudziesięciu członków wyprawy w zbudowanym przez siebie forcie Navidad na Haiti, a sam wrócił do Europy, docierając na kastylijski dwór królowej Izabeli – w marcu 1493 roku, przyjmowany jak zwycięzca. Wieść o sukcesie jego wyprawy rozpoczęła okres gorączki odkryć geograficznych.
Druga wyprawa Kolumba jeszcze tego samego roku – jesienią 1493, tym razem na kilkunastu statkach doprowadziła do odkrycia wysp: Małe Antyle i Jamajka. Jednak Kolumb cały czas szukał bezpośredniej drogi do Indii. Kiedy powrócił na dwór kastylijski w marcu kolejnego roku, narosła w tym czasie czarna legenda, związana z niebezpieczeństwem wyprawy (osada Navidad na Haiti została doszczętnie zniszczona przez tubylców, wtedy po raz pierwszy nazwanych Indianami). Sam Kolumb znany był z okrutnej dyscypliny wobec podwładnych i współpracowników. Jednak odkrycia przysporzyły bogactwa Portugalii i cały czas szukając drogi do Indii – zdecydowano o trzeciej wyprawie Kolumba.
Trzecia wyprawa – na sześciu okrętach odbyła się dopiero po czteroletniej przerwie w 1498 roku. Podczas tej wyprawy, Krzysztof Kolumb poszukując cały czas – Indii, dotarł do wybrzeży Ameryki Południowej, do ujścia rzeki Orinoko. W tym czasie także założono miasto San Domingo na Haiti, pierwsze istniejące do dziś osiedle w Nowym Świecie, które oficjalnie nazwano: Indiami Zachodnimi. Jednak niepowodzenia w znalezieniu obiecanej drogi i jak pisali ówcześni kronikarze „gwałtowny charakter” Krzysztofa Kolumba przyczynił się do jego aresztowania przez specjalnego wysłannika korony kastylijskiej, który w 1500 roku otrzymał misję doprowadzenia Krzysztofa Kolumba do Europy siłą.
Czwarta wyprawa – odbyła się, pomimo, a może z powodu braku obiecanego odkrycia „Szlaku Zachodniego” do Indii. Królestwo Kastylii umożliwiło Krzysztofowi Kolumbowi organizację czwartej wyprawy do Indii Zachodnich. Odbyło się to już po podróży Vasco da Gamy, który dotarł do (właściwych) Indii podróżując wokół Afryki. Celem tej wyprawy było udowodnienie przez Kolumba, że opracowany przez niego szlak jest bardziej efektywny i krótszy. Dlatego zamierzał dotrzeć do tych samych miejsc, które odwiedził Vasco da Gama. Wtedy odkrył Amerykę Środkową – Nikaraguę i Honduras i dowiedział się o istnieniu cywilizacji amerykańskich oraz Oceanu Spokojnego. Wreszcie zrozumiał, że nie dotarł do Indii, lecz odkrył nowy ląd. Schorowany, powrócił do Kastylii w 1502 roku i zmarł w 1504 roku.
Dalsze losy odkrycia Krzysztofa Kolumba
W 1513 roku Vasco Nunez de Balboa przebył konno przesmyk panamski i odkrył Ocean Spokojny, co potwierdziło, że przedmiotem odkrycia Krzysztofa Kolumba nie były Indie tylko nowy kontynent. Jeszcze w 1494 roku Kastylia (Hiszpania) i Portugalia, ze wsparciem papiestwa, zawarły traktat z Tordesillas: dokonując symbolicznego podziału świata na strefę wpływów hiszpańskich i portugalskich, co wyznaczyło kierunek dla powstania – imperiów kolonialnych (zgodnie z traktatem z Tordesillas Brazylia przypadła Portugalii). Piętnaście lat po śmierci Kolumba, w 1519 roku wyruszyła wyprawa Ferdynanda Magellana, który jako pierwszy opłynął kulę ziemską.
Podsumowanie
Rok 1492 i postać Krzysztofa Kolumba są niezwykle ważne dla historii Hiszpanii i Portugalii oraz dla państw amerykańskich. Choć sam kontynent amerykański nosi nazwę od imienia innego odkrywcy, Amerigo Vespucciego, to właśnie Krzysztof Kolumb stał się bohaterem świąt narodowych, obiektem szacunku i pamięci. Odkrycia Kolumba to początek ekspansji państw Europy w Nowym Świecie, ale także początek końca kultur i cywilizacji rdzennych Amerykanów, niszczonych przez konkwistę i przymusowe podboje religijne. Odkrycie i objęcie panowaniem nowych ziem przyczynił się do bogactwa pierwszych imperiów kolonialnych – Portugalii i Hiszpanii. Jednak przywożone do Europy skarby przyczyniły się także do utraty wartości złota i do dużej inflacji. Na przełomie XVI i XVII wieku rolę Hiszpanii i Portugalii jako potęg kolonialnych przejmie Anglia.
/opracowanie – JJC/